پديده جهاني شدن و فناوري كامپيوتر در كنار هم، ما را به شدت به كامپيوترها وابسته كرده است. امروزه لپ تاپ ها از محبوبيت بسيار بالايي در بين كاربران رايانه برخوردار شده اند. نياز روزانه به مرور وب، فعاليت هاي تجاري وابسته به وب وظهور روز افزون آموزش هاي مبتني بر وب، از جمله عوامل ايجاد اين محدوديت مي باشند.
اين مشغله كاري قرن بيست و يكمي، اغلب ما را از برخي كارهاي ساده، روتين اما ضروري مثل رسيدگي و نگهداري از لپ تاپ خود باز مي دارد. نتيجه اين امر، كند شدن كار لپ تاپ، آلودگي به ويروس، و عملكرد غير نرمال سيستم عامل و نرم افزارهاي نصب شده روي لپ تاپ مي گردد.
فرايند نگهداري از لپ تاپ، شامل اقدامات اوليه و قبل از وقوع خرابي و نيز كارهايي است كه پس از بروز خرابي بايد به آن ها بپردازيم. در اين مقاله، با فرض داشتن يك لپ تاپ سالم، به نكاتي مي پردازيم كه به نوعي اقدامات پيشگيرانه محسوب مي گردند.

رعايت اصل پيشگيري قبل از درمان
 

اقدامات پيش وقوع خرابي لپ تاپ، كليد دستيابي به بهره برداري طولاني مدت و بدون دردسر از كامپيوترتان به شمار مي رود. سيستم هاي لپ تاپ در مقايسه با سيستم هاي دسك تاپ، بيشتر در معرض بروز خرابي و اشكال قرار دارند زيرا آن ها سيستم هاي قابل حمل هستند و به طور بالقوه در محيط هاي گوناگوني مورد استفاده قرار مي گيرند و در نتيجه در مقايسه با سيستم هاي دسك تاپ كه معمولاً هميشه در يك مكان منفرد باقي مي مانند، در معرض خرابي بيشتري قرار مي گيرند. به عنوان مثال، افتادن لپ تاپ بر روي زمين، باعث صدها هزار تومان پول خواهد شد. پس به همين دليل بايد مراقبت بيشتري از آن ها به عمل آورد. كمي مراقبت به همراه اتخاذ روش هاي ساده نگهداري پيش گيرانه، مي تواند بروز اشكال در اين سيستم ها، از دست رفتن داده ها و اطلاعات و بروز خرابي در اجزاي مختلف را كاهش دهد و باعث عمر طولاني تر سيستم شود. در برخي از موارد، من سيستم هايي را كه به طور بالقوه در معرض « بيمار شدن» قرار داشتند را با انجام چند روش ساده پيش گيرانه تعمير كرده ام. نگهداري پيش گيرانه همچنين مي تواند قيمت فروش مجدد سيستم شما را بالا ببرد زيرا هم از نظر ظاهري و هم از نظر كارآيي وضعيت م-ناسب سيستم شما حفظ مي شود.
اتخاذ و به كارگيري يك برنامه نگهداري پيش گيرانه براي هر كسي كه از لپ تاپ استفاده مي كند، مهم و ضروري است. دو نوع اصلي از فرآيندهاي نگهداري پيش گيرانه عبارتند از Active يا فعال و Passive يا غيرفعال.
نگهداري غيرفعال، شامل اقدامات احتياط آميزي است كه شما مي توانيد براي محافظت از سيستم در مقابل شرايط محيطي نظير استفاده از ابزار Power-Protection، اطمينان از قرار گرفتن لپ تاپ در يك محيط تميز و پاك با دماي كنترل شده و جلوگيري از لرزش هاي مداوم بكار گيريد. از سوي ديگر، روش نگهداري پيش گيرانه Passive يا غيرفعال به معناي رفتار مناسب با سيستم مي باشد.
يك برنامه نگهداري پيش گيرانه فعال يا Active شامل انجام روال هايي است كه عمر طولاني و عاري از مشكل را براي لپ تاپ به ارمغان مي آورد. اين نوع از نگهداري پيش گيرانه اساساً عبارت است از تميز كاري نوبه اي سيستم و اجزاي آن، تهيه نسخه هاي پشتيبان، به كارگيري نرم افزار ضد ويروس و ضد اسپم و Spyware و ساير روال هاي نرم افزاري. بخش هاي زير به توضيح هر دو نوع روش نگهداري پيش گيرانه فعال و غيرفعال و روند انجام آن ها مي پردازد.

نكاتي ارزشمند در نگه داري از لپ تاپ
 

نگهداري پيش گيرانه غيرفعال، عبارت است از مراقبت از سيستم از طريق فراهم نمودن بهترين محيط ممكن براي آن ( هم از نظر فيزيكي و هم از نظر الكتريكي).
مسائل فيزيكي شامل شرايط و موقعيت هايي نظير دماي محيط اطراف، شوك دمايي حاصل از استارت مجدد لپ تاپ، گرد و غبار و دود و مزاحمت هايي نظير شوك الكتريكيي و لرزش است. مسائل الكتريكي شامل آيتم هاي نظير الكتريسيته ساكن، نويز منبع تامين انرژي ( وقتي كه سيستم به پريز برق ديوار يا ساير منابع تامين انرژي برق وصل مي شود) و تداخل هاي فركانس راديويي مي شود. هر يك از اين مسائل محيطي به طور جداگانه و در فصل هاي مربوط به خود مورد بررسي قرار خواهند گرفت.
كامپيوترهاي لپ تاپ، سيستم هاي گران قيمتي هستند كه در مقايسه با همتاهاي دسك تاپ خود به مراقبت و نگهداري بيشتر نياز دارند. اگر رفتار شما با اين سيستم ها به گونه اي باشد كه گويا آن ها يك قطعه فوق العاده با ارزش الكترونيكي هستند، تا حد چشمگيري مي توانيد خطر بروز مشكلات را در آن ها كاهش دهيد.
به جاي اين كه بگوئيد براي مراقبت از سيستم خود چه كاري "بايد" انجام دهيد، گفتن اين كه چه كارهايي"نبايد" بكنيد شايد ساده تر باشد. من اغلب مشاهده مي كنم كه مردم كارهايي با لپ تاپ هاي خود انجام مي دهند كه اصلاً شايسته نيست و به شدت باعث عصبانيت من مي شود. در اين جا به بعضي از كارهايي كه "نبايد" با كامپيوتر لپ تاپ خود انجام دهيد اشاره مي كنم:
* تكان دادن، يا رفتار فيزيكي نامناسب خصوصاً وقتي سيستم در حال كار است.
* انداختن سيستم روي زمين. حتي اگر داخل كيف حمل لپ تاپ قرار داشته باشد، به هيچوجه نبايد اين كاررا بكنيد. بسياري از كيس ها به اندازه كافي محكم ومناسب نيستند.
* بسته بندي لپ تاپ در داخل چمدان هايي كه در فرودگاه كنترل خواهند شد، زيرا اين كار باعث تكان هاي شديد آن مي شود.
* گذاشتن جعبه هاي سنگين يا ساير اشياء بر روي يك لپ تاپ، حتي اگر در داخل كيس حمل قرار داشته باشد.
* قرار دادن سيستم در محيط هايي با درجه حرارت كمتر از 41 درجه فارنهايت (5 درجه سانتيگراد) و يا بالاتر از 95 درجه فارنهايت (35 درجه سانتيگراد)
* استفاده از كامپيوتر بر روي پتو يا ساير سطوحي نرمي كه نسوخ آن ها مي تواند به داخل فن هاي خنك كننده نفوذ كند كه اين امر باعث بالا رفتن بيش از حد دماي سيستم مي شود
* قراردادن سيستم در فاصله كمتر از 15 اينچي (13 سانتيمتري) هر نوع وسيله الكترونيكي، نظير موتورهاي الكتريكي، تلويزيون ها، يخچال ها و اسپيكرهاي بزرگ؛ زيرا اين كار باعث ايجاد يك ميدان مغناطيسي قوي مي شود.
* استفاده از كامپيوتر در زماني كه تا نصفه در داخل يك كيس حمل قرار گرفته است. اين كار باعث بلوكه شدن سيستم خنك كنندگي و در نتيجه بالا رفتن حرارت مي شود.
* استفاده از فرستنده هاي راديويي دو جهته در فاصله نزديك از سيستم كه مي تواند باعث ايجاد جريان هاي ناخواسته و در نتيجه بروز خرابي در سيستم شود.
* ريختن هر نوع مايع بر روي لپ تاپ كه مي تواند باعث تخريب اجزاي داخلي لپ تاپ و ايجاد اتصال كوتاه شود.
* گذاشتن اشياي سنگين بر روي سيستم و قراردادن آن در داخل چمداني كه درب آن به سختي بسته شده است. اين كار مي تواند باعث وارد آمدن فشار زيادي به صفحه نمايش LCD شود.
* قراردادن يك شيء بين صفحه كليد و سرپوش صفحه نمايش. اين كار مي تواند هنگام بستن lid باعث بروز خرابي شود.
* برداشتن يا در دست گرفتن سيستم با استفاده از پانل LCD كه مي تواند باعث خراب شدن LCD و قطعات آن شود.
* خراشيدن و يا فشار آوردن بر پانل LCD.
* حركت دادن يا كشيدن آداپتور AC در زماني كه آداپتور به برق متصل است كه مي تواند باعث خراب شدن يا از بين رفتن socket شود.
* اتصال كابل مودم به درگاه اترنت ( و بالعكس) كه مي تواند باعث خرابي كانكتورها و اتصالات مربوطه شود.
* استفاده از سيستم درمكان هايي با لرزش هاي بسيار زياد.
* شكستن، انداختن يا فشار وارد آوردن بر پوشش يك درايو ديسك در حالي كه آن را از سيستم خارج مي كنيد.
* قرار دادن يك ديسك فلاپي داخل درايو فلاپي به شكل بر عكس كه مي تواند باعث از كار افتادن درايو شود.
* چسبانيدن بيش از يك ليبل بر روي يك فلاپي كه ممكن است باعث شود تا فلاپي در داخل درايو گير كند.
* لمس لنز CD-ROM وقتي كه در آن باز است كه مي تواند باعث آلوده شدن لنز و يا خارج شدن آن از حالت تراز شود.
* وصل كردن مودم داخلي سيستم به يك PBX(‏‎ (Private Branch Exchange يا ساير خطوط تلفن ديجيتال كه مي تواند باعث رسيدن ولتاژ نامناسب به مودم و در نتيجه خرابي دائمي آن مي شود.
* فراموش كردن كلمه هاي عبور: اگر شما كلمه عبور supervisor يا ديسك سخت را فراموش كنيد هيچ راه ساده اي براي بازيابي آن وجود ندارد و ممكن است مجبور به عوض كردن ديسك سخت با برد مادر شويد.
اگر شما مسائلي را كه در بالا به آن ها اشاره شد رعايت كنيد، سيستم شما عمر بسيار طولاني تري خواهد داشت.

محافظت از سخت افزار در مقابل شرايط بد محيطي
 

يكي از عمده ترين مسائلي كه در مورد روش نگهداري پيش گيرانه مورد بي مهري واقع شده و ناديده گرفته شده است، محافظت از سخت افزار در مقابل ناملايمات محيطي است. كامپيوترها معمولاً در محيط هايي كه براي افراد مناسب هستند، ايمن مي باشند. هر چند اغلب اوقات با كامپيوترهاي قابل حمل به شكل ماشين حساب هاي بي ارزش رفتار مي شود. نتيجه اين نوع عدم استفاده صحيح مي تواند باعث بروز خرابي ها و كژي هاي متعددي در سيستم شود.
تمام كامپيوترها براي عمل در محدوده خاصي از درجه حرارت، رطوبت و ارتفاع طراحي شده اند. افزايش دامنه مجاز اين عوامل مي تواند باعث از كارافتادن يا بروز اشكال در سيستم شود. بنابراين، تحت نظر داشتن شرايطي كه شما از كامپيوتر خود استفاده مي كنيد يا كامپيوترتان را تحت آن شرايط نگهداري مي كنيد براي عملكرد موفقيت آميز سيستم امري بسيار ضروري و حياتي است.
تغييرات دما، رطوبت و ارتفاع مي تواند منجر به بروز مشكلات جدي شود. اگر تغييرات شديد دما و درجه حرارت طي مدت زمان كوتاهي رخ مي دهند، انبساط و انقباض حاصل از آن مي تواند بر روي مدارات سيستم تاثير بگذارد. رطوبت بسيار بالا نيز مي تواند باعث خوردگي قسمت هاي الكترونيكي و تاثير بر درايوها شود. هواي بسيار خشك نيز مي تواند باعث بروز مشكلات حاصل از الكتريسيته ساكن شود. كار در ارتفاع بسيار زياد نيز براي سيستم خنك كنندگي دردسر ساز مي شود زيرا چگالي پائين هوا در ارتفاع زياد باعث كاهش كارايي سيستم خنك كنندگي مي شود.
براي حصول اطمينان از اين كه سيستم شما مي تواند در شرايط دما، رطوبت و ارتفاعي كه براي آن طراحي شده است كار كند، من پيشنهاد مي كنم براي آگاهي از دامنه شرايط محيطي سيستم خود با افراد متخصص مشورت كنيد. اغلب توليد كنندگان اطلاعاتي را در مورد محدوده مناسب دماي سيستم هايي كه توليد مي كنند در دفترچه راهنماي سيستم ها ذكر مي كنند. در اين دفترچه ها معمولاً دو سري مشخصات درج مي شود: يكي مربوط به زماني است كه سيستم در حال كار است و ديگري در ارتباط با زمان خاموش بودن سيستم مي باشد.
به عنوان مثال، IBM محدوديت هاي محيطي زير را براي اغلب سيستم هاي قابل حمل ThinkPad خود ارائه مي كند. توجه داشته باشيد كه حداكثر دماي مجاز محيط، معادل 88 درجه فارنهايت (31 درجه سانتيگراد ( در ارتفاع 8000 فوتي (2438 متري) است. اين بواسطه چگالي پائين تر هوا در ارتفاع هاي بالا است كه كارآيي سيستم خنك كننده كامپيوتر را پائين مي آورد. همچنين توجه داشته باشيد كه حداقل دماي عملياتي و غير عملياتي، معادل 41 درجه فارنهايت (5 درجه سانتيگراد) پيش بيني شده است. اين بدان معنا است كه در اكثر مناطق كشور، نبايد لپ تاپ را براي بيشتر از يك محدوده زماني كوتاه در اتوموبيل رها كرد يا سيستم را با استفاده از پست يا بسته بندي در فصل زمستان جابه جا كرد. همان گونه كه در جدول بالا ذكر شده است اغلب شرايط محلي مناسب براي انسان ها، براي لپ تاپ ها نيز مناسب هستند.

پرهيز از تغييرات سريع در دما
 

علاوه بر محدوديت هاي دمايي كه اشاره كرديم، پرهيز از تغييرات سريع در دما نيز ايده خوبي است. به عنوان مثال اگر دما به طور ناگهاني افزايش پيدا كند، وقتي يك سيستم در زمستان از يك مكان به مكان ديگر حمل مي شود و سپس در داخل اطاق از جعبه خارج مي گردد، شما بايد قبل از استفاده از سيستم به آن اجازه دهيد با دماي اطاق سازگار شود. در مواقع حاد، ميعان مي تواند بر روي قطعات الكترونيكي داخلي و همچنين بر روي Platter هاي درايو ديسك سخت (HDA) تاثير بگذارد و چنانچه شما قبل از اين كه ميعان شانس بخار شدن پيدا كنند سيستم را روشن كنيد با يك فاجعه واقعي روبرو خواهيد شد.
اغلب ديسك هاي سخت داراي يك filltered port هستند كه باعث جريان يافتن هوا به داخل و خارج دهد ديسك سخت (HDA)مي شوند بنابراين رطوبت مي تواند وارد درايو شود و در نتيجه پس از مدت زمان كوتاهي مي توان در نظر گرفت كه رطوبت داخل ديسك سخت با رطوبت بيرون از آن برابر است. اگر به رطوبت اجازه داده شود به شكل ميعان در آيد، مي تواند تبديل به يك مشكل جدي شود خصوصاً اگر شما سيستم را زماني روشن كنيد كه چگالي زياد مايع هنوز وجود داشته باشد. اكثر سازندگان ديسك هاي سخت داراي روال هاي خاصي براي سازگار نمودن ديسك سخت با محيط جديدي كه داراي درجه حرارت و رطوبت متفاوتي مي باشد هستند خصوصاً هنگام انتقال يك ديسك سخت به يك محيط گرم تر كه در چنين محيطي امكان بروز ميعان بيشتر است. اين وضعيت بايد مورد توجه خاص كاربران سيستم هاي لپ تاپ و قابل حمل قرار گيرد. اگر شما در زمستان يك سيستم قابل حمل را در صندوق عقب يك اتومبيل رها كنيد وقتي آن را به داخل منزل ببريد و بدون اين كه به آن اجازه دهيد با دماي داخل اطاق سازگار شود از آن استفاده كنيد اين كار مي تواند بلايي غيرقابل جبران بر سر سيستم بياورد. مثلاً Seagate مي گويد:"اگر شما اين يونيت را از شرايط آب و هوايي با دماي زير 50 درجه فارنهايت (10 درجه سانتيگراد) دريافت كرده ايد، تا زماني كه شرايط زير مهيا نشده است از باز كردن اين بسته بندي خودداري نماييد، در غير اين صورت، امكان بروز ميعان بر روي قطعات داخلي سيستم وجود دارد و اين موضوع مي تواند باعث خرابي آن شود. اين بسته را بر اساس جدول دمايي ارائه شده و به مدت قيد شده در محيط عملياتي قرار دهيد و پس از مدت زمان قيد شده از آن استفاده كنيد.
شما بايد يك سيستم قابل حمل را كه درايو ديسك سخت آن در دمايي سردتر از محيط نرمال آن قرار داشته است براي مدت زمان معيني در محيط عملياتي نرمال آن قرار دهيد تا قبل از روشن كردن، امكان سازگاري آن با دماي جديد فراهم شود. سازندگان، معمولاً پيشنهاد مي كنند كه شما سيستم را تا زماني كه با دماي جديد سازگار شود در داخل جعبه حمل نگه داريد و آن را بيرون نياوريد. هنگامي كه دماي هوا به شدت سرد مي شود خارج كردن سيستم از كارتن حمل مي تواند باعث شكل گرفتن ميعان و بالا رفتن چگالي آب بر روي قطعات الكترونيكي سيستم شود. البته، ميعان مي تواند بر ساير قطعات كامپيوتر، خصوصاً بر مدارات و كانكتورها نيز تاثير بگذارد و باعث ايجاد اتصال كوتاه و در نتيجه افت كارآيي شود.

الكتريسيته ساكن
 

الكتريسيته ساكن يا تخليه الكترواستاتيك (ESD) مي تواند مشكلات متعددي را در داخل سيستم ايجاد كند. اين مشكلات معمولاً در ماه هاي فصل زمستان و زماني كه رطوبت اندك است و يا در آب و هواي فوق العاده خشك با رطوبت پائين بروز مي كنند. در چنين مواردي شما ممكن است مجبور به اتخاذ روش هاي پيش گيرانه بيشتري باشيد تا اطمينان پيدا كنيد كه به كامپيوتر شما لطمه اي وارد نشده است. براي كسب اطلاعات بيشتر در مورد ESD به بخش "ابزار و تجهيزات جلوگيري از ايجاد ESD" در همين مقاله مراجعه نمائيد.
تخليه هاي استاتيك كه در محيط خارج از كيس يك سيستم رخ مي دهند، به ندرت عامل بروز مشكلات دائمي در داخل سيستم ها هستند. معمولاٌ، بدترين تاثير ممكن حاصل از يك تخليه الكترونيكي بر روي كيس، صفحه كليد يا حتي مكاني نزديك به كامپيوتر، قفل شدن سيستم (system lockup) است كه مي تواند منجر به از دستش رفتن داده ها و اطلاعات شود. اگر از اين نكته آگاه هستيد كه بدنتان داراي بار الكتريكي است، قبل از لمس صفحه كليد يا سيستم، بهتر است با دست زدن به ساير اشياء فلزي، بار الكتريكي بدن خود را تخليه كنيد. هر بار كه يك سيستم را باز مي كنيد و يا قطعاتي را كه از سيستم خارج كرده ايد حمل مي نماييد بايد مراقب ايجاد الكتريسيته ساكن باشيد