براي اطلاع بيشتر از علل بروز اين بيماري و راه‌هاي درمان آن گفت‌وگويي اختصاصي با دكتر سيدمحمود اسحاق‌حسيني، فوق‌تخصص گوارش، دانشيار دانشگاه علوم پزشكي تهران و رئيس بخش داخلي بيمارستان امير اعلم انجام داديم تا بيشتر درباره عوامل ايجادكننده اين بيماري و روش‌هاي درماني آن بدانيم.
شايع‌ترين علامت ريفلاكس چيست و به طور كلي چه عواملي در ايجاد آن نقش دارند؟
ريفلاكس معده، يكي از بيماري‌هاي شايع قرن حاضر است كه روز به روز بر ميزان آن افزوده مي‌شود. ترش كردن يكي از شايع‌ترين علامت‌هاي ريفلاكس است كه در جوامع بشري نزديك به 90 درصد افراد يك بار اين علامت را تجربه مي‌كنند. همچنين طبق آمارهاي جهاني نزديك به 7 درصد بيماران به صورت روزانه، 14 درصد هفتگي و نزديك به 28 درصد ماهانه از اين علامت رنج مي‌برند، اما آنچه باعث شده ريفلاكس در بين عموم مردم شايع شود، مساله تغيير شيوه زندگي آنهاست. متاسفانه امروزه گرايش مردم به سمت مواد غذايي پرچرب و فست‌فودها زياد و در نهايت استفاده و تناول بيش از حد مردم از اين مواد غذايي باعث چاقي و تشديد ريفلاكس معده شده است. به عنوان نمونه اين شيوه نامناسب غذايي باعث شده در حال حاضر 50 درصد نوجوانان و جوانان تهراني با افزايش وزن و چاقي مفرط مواجه شوند. مساله ديگر نيز مربوط به مصرف داروهاست؛ مصرف داروها ـ داروهاي ضدبارداري كه بيش از 3 تا 5 سال به طور دائم مصرف شود يا داروهايي همچون تئوفيلين كه اغلب براي بيماران ريوي مصرف مي‌شود ـ باعث شل شدن استنكفرمري و تشديد عمل ريفلاكس مي‌شود. همچنين استرس، زندگي شهرنشيني، عدم تحرك و ورزش مستمر از عوامل مهم در تشديد اين بيماري است كه اغلب مردم كلانشهرها و شهرهاي بزرگ با اين بيماري دست و پنجه نرم مي‌كنند.
ترش‌كردن يكي از شايع‌ترين علامت‌هاي ريفلاكس است كه نزديك 90 درصد افراد در زندگي يك بار اين علامت را
تجربه مي‌كنند
همچنين پوشش نامناسب نيز مي‌تواند در مساله ريفلاكس نقش داشته باشد به طوري كه لباس‌هاي تنگ باعث فشار آمدن به داخل شكم و تشديد اسيد معده مي‌شود.افراد مبتلا به اين عارضه با به‌كارگيري چه روش‌هايي مي‌توانند از تشديد آن جلوگيري كنند؟
اغلب اين بيماران با علامت ترشح كردن يا سوزش سر دل به پزشك متخصص مراجعه مي‌كنند كه ابتدا به ساكن بايد همه عوامل ايجادكننده اين بيماري شناسايي و قطع شوند. تحرك زياد، انجام مستمر فعاليت‌هاي بدني، كاهش استرس و وزن بدن، استفاده از غذاهاي كم‌حجم با كالري مناسب در تغيير شيوه تغذيه يعني جايگزيني غذاهاي سنتي به جاي فست‌فودها مي‌تواند در كاهش اين بيماري مفيد باشد، به طوري كه 80 درصد اين بيماران به اين روش درمان مي‌شوند، اما اگر روند اين بيماري ادامه يابد فرد بايد به پزشك معالج مراجعه و از طريق دارو مداوا شود، زيرا اگر اين پروسه بيماري تداوم يابد زمينه‌ساز سرطان‌هاي مري خواهد شد؛ البته اين نوع سرطان‌ها در مقايسه با ساير سرطان‌هاي ناحيه شمالي كشور يا كمربند جنوبي درياي خزر متفاوت است.بيماري ريفلاكس با چه روش‌ها يا داروهايي قابل درمان است؟
امروزه مصرف PPI حدود 80 تا 85 درصد علامت بيماران را كاهش ميدهد، اما نكته مهم، تغيير رژيم غذايي بيماران است كه بايد همزمان با مصرف دارو اعمال شود، يعني اين افراد بايد از خوردن غذاهاي ترش، ادويه‌دار، نوشابه‌هاي الكلي و غيرالكلي، قهوه، شكلات‌هاي كاكائودار به شدت خودداري كنند. همچنين نبايد بلافاصله پس از تناول غذا بخوابند. بنابراين توصيه مي‌شود بيماران يك تا يك و نيم ساعت پس از صرف غذا اقدام به خوابيدن كنند و در صورت خوابيدن پس از صرف غذا هم بايد زاويه‌اي با افق 30 درجه براي خود انتخاب كنند. متاسفانه بسياري از بيماران فقط به گذاشتن دو بالش زير سرشان اكتفا مي‌كنند كه اين امر نه‌تنها دردي از دردهاي آنان دوا نمي‌كند، بلكه احتمال ابتلاي آنان به آرتروز گردن را نيز زياد مي‌كند.عوارض جانبي كه بيماران مبتلا به ريفلاكس را مي‌توانند تهديد كنند، كدامند؟
زخم‌ها، تنگي‌‌ها و سرطان‌ها از مهم‌ترين عوارض اين بيماري هستند كه با تشخيص زودهنگام مي‌توان از بروز آنها پيشگيري كرد. بنابراين بيماراني كه احساس سختي در بلع دارند يا دچار كم‌خوني هستند و شكل آنها علي‌رغم درمان، فروكش نكرده و بدون علامت لاغر شده‌اند بايد به پزشك معالج مراجعه و آندوسكوپي شوند، زيرا يكي از عوارض اين بيماري مري‌بارتز است كه خود زمينه‌ساز سرطان مري است و هرچه زودتر بايد تشخيص و درمان شود. در بيماراني كه در آستانه سرطان مري هستند، مي‌توان با برداشتن قسمتي از مري، كمك قابل توجهي كرد. بنابراين افرادي كه نگران سلامت‌شان هستند بايد مدام به پزشك مراجعه كنند و شيوه غذايي‌شان را تغيير دهند.آيا ريفلاكس معده فقط مربوط به سنين بزرگسالي است يا در هر سني امكان ابتلا وجود دارد؟
ريفلاكس معده مربوط به گروه سني خاصي نيست و ممكن است از اولين لحظات زندگي يعني از دوران طفوليت و نوزادي در فرد ايجاد شود.
مكيدن انگشت واكنشي طبيعي نسبت به استرس و اضطراب در كودك است و به او آرامش ميدهد و كودك با اين كار خودش را آرام مي‌كند. گاهي هم كودك اين كار را انجام ميدهد تا استقلالش را نشان دهد. نوزادان عموماً زماني كه شير مي‌خورند و شيشه شير، پستانك يا سينه مادر خود را به دهان مي‌گيرند، چرت مي‌زنند، اما با بزرگ‌تر شدن، مكيدن انگشت را هم به عنوان راهي براي به آرامش رسيدن و كاستن اضطراب انجام مي‌دهند.
اين عادت معمولا بعد از 6 ماهگي از بين مي‌رود، ولي برخي كودكان مكيدن انگشت را تا 4 يا 5 سالگي هم ادامه مي‌دهند اما اگر بعد از اين سن، كودك شما هنوز مكيدن انگشت را تكرار مي‌كند، بايد به دنبال راه چاره باشيد چرا كه اين عمل او را در معرض مشكلات دهان و دندان و مشكلات تكلمي قرار ميدهد. كودكان معمولاً زماني كه احساس گرسنگي، ترس، ناآرامي، خواب آلودگي، آرامش و خستگي مي‌كنند، براي آرام كردن خود شروع به مكيدن انگشت مي‌كنند. اين كار به خاطر تماس پوست انگشت با پوست مخاط دهان براي كودك لذتبخش است، اما همين حالت باعث ايجاد فشار شديد و منفي در فضاي دهان مي‌شود كه روي رشد نواحي صورت و تنگ شدن قوس داخل دهان اثر منفي مي‌گذارد. چون ماهيچه‌هاي گونه به خاطر فعاليت بيش از حد، زياد حركت مي‌كنند، اين اثرات ممكن است تا آخر عمر با فرد باقي بماند. البته هر كودكي كه انگشتان خود را مي‌مكد دچار اين عوارض نمي‌شود بلكه 3 عامل استمرار، شدت و تكرار اين عادت باعث ايجاد عوارض متفاوت مي‌شوند. هر چه اين 3 عامل شديدتر باشد، آسيب وارده به دهان و دندان كودك بيشتر مي‌شود. به فكر دندان‌هاي كودكتان باشيد
مكيدن انگشت شايد در ظاهر كاري طبيعي به نظر برسد، ولي هر چه كودك بيشتر درگير اين عادت شود، بيشتر دچار مشكل مي‌شود. اگر انجام اين عادت در مدت طولاني صورت گيرد مشكلات دنداني براي كودك ايجاد مي‌كند. مكيدن قوي و شبانه‌روزي انگشتان، دندان‌هاي جلويي را از جاي خود حركت داده و حتي باعث بر هم خوردن شكل استخوان فك‌شده و دندان‌ها را به سمت بيرون فشار داده و گاهي باعث تغيير شكل سقف دهان مي‌شود. دندان‌هاي جلويي فك بالا به بيرون متمايل شده و دندان‌هاي جلوي فك پايين به سمت داخل كشيده مي‌شوند و اغلب بين دندان‌هاي پيشين فاصله مي‌افتد. همچنين مكيدن انگشت شكل آرواره بالايي را در قسمت جلو تغيير ميدهد و آن را به سمت بيرون فشار داده و تغييراتي در لب بالايي ايجاد مي‌كند. دندان‌هاي آسياب نيز ممكن است به دليل فاصله‌هاي غيرعادي كه در دندان‌ها ايجاد مي‌شود، جابه‌جا شده و روي شكل دهان تاثير بگذارد. در موارد شديد، پزشك ناچار مي‌شود دندان‌هاي آسياب را از دهان خارج كند.
دليل اين همه تغييرات ايجاد شده بر اثر مكيدن انگشت اين است كه استخوان‌هاي آرواره (فك) كودكان زير 8 سال بسيار نرم و قابل انعطاف است. فك بالا و پايين كودكان خون زياد و مواد معدني و نيز كلسيم پاييني دارد. با مكيدن طولاني‌مدت انگشت‌ها، به راحتي استخوان اطراف دندان‌هاي جلوي بالا و پايين تغيير شكل داده و زماني كه دندان‌ها روي هم قرار مي‌گيرند، حفره‌اي در ناحيه ايجاد مي‌شود. از طرف ديگر مكيدن انگشت باعث كج شدن دندان‌ها و نامنظم قرار گرفتن آنها مي‌شود كه با بزرگ شدن كودك، از لحاظ رواني روي او تاثير زيادي مي‌گذارد. همچنين تميز نگه داشتن دندان‌ها دشوار شده و معمولا دچار پوسيدگي مي‌شوند. تمام اين تغييرات روي جويدن كودك هم تاثير مي‌گذارد و در نهايت لبخندي نازيبا برايش به همراه مي‌آورد.
از مشكلات ديگري كه مكيدن انگشت مي‌تواند ايجاد كند، مشكل در گفتار و تكلم كودك است. به طوري كه تغييرات ايجاد شده در فك و دندان‌ها گفتار فرد را تغيير داده و باعث فشرده شدن زبان در هنگام حرف زدن، نوك زباني حرف زدن يا دشواري در تلفظ برخي حروف مي‌شود. البته تمام اين مشكلات زماني رخ ميدهد كه كودك پس از 5 سالگي همچنان به مكيدن انگشت خود ادامه ميدهد.مكيدن انگشت، بزرگ و كوچك نمي‌شناسد
هر وقت حرف از مكيدن انگشت به ميان مي‌آيد، همه ما ناخودآگاه به فكر بچه‌ها مي‌افتيم غافل از اين كه مكيدن انگشت عادتي شايع در بين افراد بالغ هم به شمار مي‌رود. يك فرد بزرگسال ممكن است به دلايلي چون اضطراب يا حتي كسب آرامش دست به اين كار بزند. براي از بين بردن چنين عادتي در بزرگسالان از روش‌هاي جايگزيني، دارويي و رفتار درماني استفاده مي‌شود. در روش جايگزيني بايد روشي را جايگزين عادت ايجاد شده مكيدن انگشت كرد. در اين روش بهتر است زماني كه مجبور به مكيدن انگشت مي‌شويد، خود را به كار ديگري چون آدامس جويدن يا خوردن آب نبات مشغول كنيد.
در برخي موارد، شما به عنوان فردي بالغ ممكن است بر اثر اضطراب در زندگي به اين عادت رو كنيد كه پزشكان معمولا در اين موارد از داروهاي ضداضطراب و استرس استفاده مي‌كنند. از راهكارهاي ديگر در اين عادت، درمان رفتاري شناختي در اين افراد است كه نوعي روان درماني براي تغيير افكار و رفتارهاي اين گونه افراد به شمار مي‌رود. اين روش درماني معمولا در افرادي به كار مي‌رود كه به خودي خود موفق به ترك اين عادت نمي‌شوند.
عادت كودكتان را به موقع ترك دهيد
چنانچه كودك پيش از وارد آمدن آسيب به دندان‌هاي جلويي مكيدن انگشت را ترك كند، تمام اثرات مخرب ناشي از اين عادت طي حدود 6 ماه از بين خواهد رفت، ولي اگر اين عادت‌ها همچنان ادامه يابد، تغييرات پديد آمده دائمي شده و تا آخر عمر با كودكتان همراه خواهد بود.
هرگز كودكتان را به خاطر اين كار سرزنش نكنيد بلكه با مشاهده تداوم اين عادت حتما با پزشك براي حل اين مشكل مشورت كنيد و به دنبال راه چاره‌اي براي اين مساله باشيد. البته تا سن 4 يا 5 سالگي صبر كنيد شايد رفته رفته اين عادت از بين برود.
در گام اول به كودكتان بيشتر توجه كنيد و مواردي را كه باعث اضطراب در او شده و او را وادار به مكيدن انگشت مي‌كند، شناسايي كرده و كمكش كنيد تا راه بهتري را براي كنار آمدن با تنش ايجاد شده، پيدا كند. در صورتي كه كودكتان در اين مرحله موفق شد، او را تشويق كرده و حتي جايزه‌اي برايش تهيه كنيد. زماني كه انگشتش را به دهان مي‌برد، سعي كنيد حواسش را پرت كنيد و بهتر است او را به كاري مشغول كنيد كه هر دو دستش مشغول باشد. اين كار مجال مكيدن انگشت را از او خواهد گرفت. هميشه با جملات مثبت او را تشويق كنيد كه از كارش دست بردارد مثلا مي‌توانيد به او يادآوري كنيد كه بچه بزرگي شده‌اي و بچه‌اي به سن تو انگشتانش را نمي‌مكد ولي يادتان نرود كه او را سرزنش نكنيد. مي‌توانيد مشكلات ناشي از مكيدن انگشت را به زبان ساده و كودكانه برايش توضيح دهيد تا قانع شود كه كار درستي انجام نمي‌دهد. به انگشت‌هاي كودكتان براي يادآوري نوارهاي چسبي رنگي ببنديد تا يادش بيفتد انگشتانش را نخورد. اگر كودكتان شب‌ها عادت به مكيدن انگشتانش دارد، زماني كه خواب است، دستكش دستش كنيد ولي براي اولين قدم هرگز سراغ اين راهكار نرويد، چون اين كار بيشتر كودك را عصبي مي‌كند. چنانچه كودكتان به تازگي و به طور اتفاقي شروع به مكيدن انگشتانش كرده، به دنبال استرسي پنهان در زندگي‌اش بگرديد كه ممكن است منجر به بروز چنين عادتي در او شده باشد. از بين بردن اين استرس مي‌تواند مشكل كودك را حل كند. يكي از راه‌حل‌هايي كه به مرور تاثير به سزايي روي از بين رفتن اين عادت دارد، ماليدن ماده‌اي بدمزه و غيرسمي مانند سركه يا چيزي تلخ به انگشتان دست اوست. اگر سن كودكتان بالاتر است به او توضيح دهيد كه اين كار فقط به دليل يادآوري است تا به او گوشزد كند كه انگشتش را نخورد. سعي كنيد دفعات مكيدن انگشت را محدود كنيد و مثلا بگوييد اين كار فقط براي زمان خوابيدن است. هرگز به كودكتان دستور ندهيد بلكه به جاي انتقاد كردن از او، در زمان موفقيت تشويق‌اش كنيد. در اين كار صبور باشيد چرا كه كنار گذاشتن اين عادت مدتي زمان لازم دارد.
لباس‌هايي كه در آينده طراحي و توليد مي‌شوند از خود رايحه‌هاي گوناگوني منتشر مي‌كنند. اين نگرش در صورتي كه به واقعيت تبديل شود مي‌تواند به ايجاد تغييراتي هميشگي در تمامي حواشي مرتبط با صنعت مد منجر شود. ساختار الياف اين لباس‌ها به گونه‌اي است كه با انتشار تدريجي رايحه‌هاي مختلف خاطرات محوشده گذشته را زنده مي‌كنند. اين فرآيند به تقويت ضريب هوشياري و همچنين افزايش آرامش در فرد استفاده كننده منجر مي‌شود. گرچه اين لباس‌ها هنوز ساخته نشده‌اند، اما كارشناسان به دليل اهميت و كاربردهايي كه در آينده خواهند داشت به آنها لقب پوست دوم هوشمند را داده‌اند. بدون شك با استفاده از اين لباس‌ها، حس دروني افراد از محيطي كه در آن زندگي مي‌كنند دستخوش تغييرات عمده‌اي خواهد شد. اين تغيير حس به گونه‌اي ناخواسته به ابزاري مطمئن براي مقابله با بيماري‌هايي نظير آلزايمر تبديل شده يا حتي مي‌توان به عنوان راهي بي‌دردسر جهت تغيير خلق و خوي روزمره از آن استفاده كرد.
چندي پيش كنفرانسي با عنوان «بشر و تغييرات بشري» از سوي سازمان بين‌المللي به همين نام برگزار شد و در آن متخصصاني از سراسر جهان درخصوص راه‌هاي مختلف استفاده از فناوري‌هاي نوين در جهت بهبود زندگي شخصي افراد صحبت كردند. در آن كنفرانس جني تيلوتسون از محققان دانشگاه هنر لندن درباره جزئيات هيجان‌انگيزي سخنراني كرد كه به چگونگي استفاده از پوشش‌هاي معطر به عنوان لباس‌هاي آينده مربوط مي‌شد. وي در سخنراني خود مدعي شد استفاده از اين نوع لباس‌ها مي‌تواند به بهتر فكر كردن و در كل بهبود خلق و خوي فرد استفاده كننده منجر شود. به عقيده اين محقق هر رايحه مي‌تواند تاثير خاص خود را بر فرد استفاده كننده از لباس معطر داشته باشد. به همين دليل بر اساس بويي كه از يك لباس خاص بلند مي‌شود مي‌توان پوشش مناسبي براي افراد با روحيات مختلف ارائه كرد و اين يعني انقلابي بزرگ در صنعت پوشاك و مد. گذشته از آن، اثرات ناشي از بهبود حالات رواني فرد استفاده كننده از اين لباس‌ها مي‌تواند به دامنه حركتي رفتارها و حتي فرآيند يادگيري نيز كشيده شود.در واقع زماني كه پوششي معطر تن مي‌كنيم گويي ارتباط يك سيستم پيچيده را با مغز برقرار كرده‌ايم. در اين برقراري ارتباط از رايحه‌ها براي آموزش و تحريك سلول‌ها و رشته‌هاي عصبي استفاده مي‌شود. به عنوان مثال مي‌توان مغز را براي بيدار كردن بدن در صبح خيلي زود آموزش داد. تاثيري كه اين لباس‌ها بر بدن مي‌گذارند از هر حيث حيرت‌انگيز است. آنها فرد را در محيط خسته‌كننده كار هوشيار نگاه مي‌دارند يا بدن را آماده خواب در شب مي‌كنند.
پوشش‌هاي معطري كه ايده آنها از سوي جني تيلوتسون ارائه شده‌اند شامل ريز لوله‌هايي است كه در سراسر لباس توزيع شده‌اند. اين لباس داراي يك تايمر مخصوص نيز هست كه فرد استفاده كننده با استفاده از آن مي‌تواند مدت زمان دلخواه خود براي انتشار رايحه در سراسر لباس تنظيم كند. نوع رايحه‌اي كه منتشر مي‌شود هم كاملا تحت كنترل فرد استفاده‌كننده است. در صبح هنگام انتشار بويي شبيه بوي نمك و اواخر بعدازظهر رايحه قهوه تركيب دلپذيري براي يك روز كامل و البته خسته‌كننده است. در ميان روز نيز انتشار رايحه گل‌هاي مختلف مي‌تواند به كاهش اضطراب و استرس‌هاي روزمره منجر شود.
لباس‌هايي كه در اين پروژه طراحي و ساخته خواهند شد تنها به اين نقطه ختم نمي‌شوند، چراكه اين امكان از سوي جني تيلوتسون و ساير محققاني كه روي اين ايده كار مي‌كنند، مطرح شده است كه با نصب يك سري حسگرهاي بيومتريكي در بخش‌هاي مختلف لباس، فعاليت اندام‌هاي حياتي فرد استفاده‌كننده به دقت زير نظر گرفته شود. اين حسگرها مي‌توانند سرعت ضربان قلب و همچنين سطح استرس در فرد را به طرز كاملا دقيقي نشان دهند. پس از تشخيص سطح خاصي از استرس در بدن فرد، سيستم هوشمند نصب شده در لباس با انتشار رايحه‌هايي خاص سطح استرس فرد را تا حد قابل توجهي كاهش ميدهد.
اما آيا استفاده از اين نوع لباس‌ها در درمان بيماري‌هاي مغزي پيچيده نظير آلزايمر نيز تاثيرگذار خواهد بود؟ در پاسخ به اين پرسش بايد گفت اتفاقا كارشناساني كه روي چنين ايده‌اي كار مي‌كنند استفاده پزشكي آن را بيش از ديگر كاربردهاي آن مورد توجه قرار مي‌دهند. آنها معتقدند چنين لباس‌هايي مي‌توانند به بيماران مغزي كه در به يادآوردن گذشته خود دچار مشكلات زيادي مي‌شوند كمك زيادي كنند. جني تيلوتسون مي‌گويد: رايحه‌ها حافظه و خاطرات نهفته در آن را قوي‌تر از هر حس ديگري تحريك مي‌كنند و اين همان فرآيند دست نيافتني در تكنيك‌هاي درماني كمك به بيماران آلزايمري است. يك ابتكار عمل ساده در اين خصوص اين است كه با نصب حسگرهاي رايحه‌اي در بخش‌هاي مختلف لباس و قرار دادن رايحه مختص به افرادي كه در گذشته ارتباط نزديكي به بيمار آلزايمري داشته‌اند، آنها را به ياد وي آورند. به يادآوردن فعاليت‌ها و رويدادهاي خاص و حتي نقاط مختلف به وسيله انتشار اين رايحه‌ها كار دور از ذهني نخواهد بود.اما ايده طراحي چنين لباس‌هايي چگونه به ذهن جني تيلوتسون خطور كرده است؟ در پاسخ به اين پرسش تيلوتسون زماني را به ياد مي‌آورد كه براي كمك به صندوق‌هاي حمايت از بيماران مبتلا به ايدز به فكر استفاده از لباس‌هاي معطر افتاد. او پيش از آن بارها در مراكز بيمارستاني حاضر شده بود و بخوبي به خاطر داشت كه رايحه ناخوشايندي كه همواره در بيمارستان‌ها به مشام مي‌رسد تاثير بسيار نااميدكننده‌اي بر روح و روان بيماران مي‌گذارد. او پس از آگاهي از اين حقايق روي ايده لباس‌هاي معطر كار كرده است و معتقد است همان طور كه رايحه نامطبوع هميشه جاري در بيمارستان‌ها تاثير رواني نامطلوبي بر بيماران مي‌گذارد، لباس‌هاي خوش عطر و خوشايند مي‌توانند كمك چشمگيري به بهبود هرچه سريع‌تر بيماران كنند.
البته در حال حاضر فناوري لباس‌هاي معطر تنها در حد يك ايده مفهومي است و تا تبديل شدن به يك واقعيت عيني فاصله زيادي دارند. تا آن زمان مي‌توان تجربيات اوليه‌اي را روي لباس عروس و دامادها پياده كرد، هر چند محققاني نظير جني تيلوتسون براي عملياتي شدن پروژه طراحي و ساخت لباس‌هاي معطر با قابليت‌هاي درماني عجله زيادي دارند. به نظر مي‌رسد حداقل يك دهه ديگر تا تحقق ايده‌هاي متنوع موجود در ذهن جني تيلوتسون فاصله داريم.
